Dział ten powstał w wyniku dyskusji i rozmów prowadzonych podczas obrad Parlamentu Jakubowego, dla zapewnienia koordynacji wspólnych działań organizacji Camino w Polsce.
Instrukcja znakowania Dróg św. Jakuba w Polsce
Zaproponowana w tym dziale instrukcja budowy i znakowania Drogi św. Jakuba ma na celu:
- koordynację powstawania i utrzymywania Dróg św. Jakuba w Polsce,
- dążenie do ujednolicenia sposobu znakowania,
- zapewnienie dobrej jakości wykonywanych prac znakarskich i estetyki wyglądu szlaku,
- powielanie dobrych zasad i praktyk.
Liczymy że instrukcja znakowania przyda się podczas prac na Drodze św. Jakuba.
Prosimy o przesyłanie uwag na adres: web@camino.net.pl
Zapraszamy do udziału w corocznych szkoleniach dla Opiekunów i znakarzy Szlaku św. Jakuba. Więcej informacji
Droga św. Jakuba w Polsce
1. SZLAK DO SANTIAGO DE COMPOSTELA
1) Droga św. Jakuba to szlak dla pielgrzymów zmierzających do Santiago de Compostela. Dlatego przyjęte jest znakowanie tylko w jednym kierunku – do Santiago, z zachowaniem dążenia do utrzymania tego kierunku (zachodniego lub południowo-zachodniego), bez niepotrzebnego nadkładania drogi
2) Przeciwny kierunek przebiegu szlaku (czyli Z Santiago), stosowany na niektórych Drogach św. Jakuba, może zostać oznakowany dodatkowo. Zalecamy wówczas, by znaki przebiegu przeciwnego różniły się od znaków stosowanych do znakowania w kierunku zasadniczym. Tak, by jednoznacznie określić kierunek podstawowy przebiegu Drogi św. Jakuba.
2. OZNAKOWANIE
1) Znak podstawowy Drogi św. Jakuba to niebieski kwadrat, na którym znajduje się muszla św. Jakuba. Głównie jest to uproszczona wersja muszli przyjeta przez Radę Europy i stosowana na większości odcinków wspólczesnego Camino de Santiago (tzw. muszla promienista), która jednoznacznie rozumiana jest jako symbol starej, chrześcijańskiej tradycji pielgrzymowania do grobu św. Jakuba.
Na niektórych szlakach (także w Polsce) przyjęto nieco inny wzór muszli – tak, by w przypadku połączenia dwóch tras łatwiej się zorientować, którym szlakiem chcę dalej podążać.
Dodatkowo przy znaku podstawowym dla zaznaczenia zmiany kierunku przebiegu szlaku, stosowane są:
a) żółte strzałki, znajdujące się pod znakiem podstawowym (tło muszli i strzałki jest wspólne),
b) lub białe trójkąty (groty), znajdujące się obok znaku podstawowego.
UWAGA
Ze względu na panujące niejednolite interpretacje kierunku drogi, wskazywanego przez samą muszlę: “iść tam, gdzie promienie muszli się schodzą”, lub “iść tam, gdzie promienie muszli się rozchodzą”, rekomendujemy określane kierunku drogi przez strzałkę lub grot, a nie przez kierunek “promieni” muszli. W takim wypadku muszla występuje w swojej podstawowej postaci graficznej, bez jej “obracania”.
2) Poza oznakowaniem podstawowym stosowane są elementy uzupełniające, które stanowią wkład miejscowej społeczności czy gospodarzy danego szlaku. Są one oznaką żywotności tradycji Camino w danym środowisku. Mogą to być:
a) betonowe słupki z muszlą
b) kierunkowskazy dystansowe,
c) tablice informacyjne.
Więcej informacji o elementach do znakowania i ich zestandaryzowane wzory, stosowane na Drogach św. Jakuba w Polsce, znajduje się w dalszej części instrukcji.
3. NOWE SZLAKI / ZMIANA PRZEBIEGU
1) Przed wytyczeniem nowego Szlaku św. Jakuba w Polsce prosimy o uzyskanie aprobaty Parlamentu Jakubowego, który zrzesza podmioty zajmujące się Drogą św. Jakuba w Polsce. Dzięki temu będzie on miał zapewnioną promocję i informację na równi z innymi istniejącymi odcinkami Camino w naszym kraju.
Tworzenie nowego szlaku, bez konsultacji z ogólnopolskim środowiskiem caminowym może prowadzić do dezinformacji wśród pielgrzymów oraz dewaluacji Droga św. Jakuba i utracenia jej jednoczącej roli.
2) Nowe szlaki oraz ich zmieniane przebiegi na etapie prac projektowych muszą być uzgodnione z gospodarzami /właścicielami terenu, przez które mają przebiegać, w szczególności: samorządami, administracją Lasów Państwowych, zarządami dróg publicznych czy dróg wodnych (w przypadku korzystania z wałów przeciwpowodziowych), a w większych miastach – konserwatorem zabytków czy miejskim architektem.
Wskazane są także uzgodnienia z lokalnymi organizacjami turystycznymi (zwłaszcza PTTK) oraz jednostkami kościelnymi.
3) Nowe lub zmieniane przebiegi szlaku powinny prowadzić drogami polnymi lub leśnymi, bocznymi szosami lub ścieżkami o nieutwardzonej nawierzchni.
Jakkolwiek Droga św. Jakuba ma status szlaku pieszego, należy wybierać taką trasę, by możliwe było także bezpieczne poruszanie się po niej rowerem.
Sugerowane są przebiegi wspólne z istniejącymi już szlakami turystycznymi: pieszymi, rowerowymi lub konnymi.
4) Nie jest dozwolone prowadzenie szlaku: wzdłuż ruchliwej drogi bez chodnika (w tym po drogach wojewódzkich i krajowych), po torowiskach, przekraczanie ruchliwych dróg inaczej niż po przejściach dla pieszych, prowadzenie szlaku przez niebezpieczne miejsca, miejsca zagrożone powstaniem osuwisk itp.
5) W przypadku planowanych inwestycji (np. budowa nowej drogi czy zakładu przemysłowego) mogących w przyszłości negatywnie wpłynąć na bezpieczeństwo osób korzystających ze szlaku, należy zmienić jego przebieg mając na uwadze zapewnienie bezpieczeństwa pielgrzymów
6) W przypadku zmian infrastrukturalnych powodujących zmniejszenie komfortu lub poruszania się dla pielgrzyma (np. powstanie droga asfaltowa w miejsce drogi utwardzonej albo powstanie strefy przemysłowej), należy rozważyć korektę przebiegu szlaku.
4. RODZAJE STOSOWANYCH ZNAKÓW PODSTAWOWYCH
1) Znaki malowane: zalecamy je jako najtrwalsze, najtrudniejsze do zniszczenia przez wandali. Przeznaczone są do stosowania głównie poza miejscowościami i na terenach zielonych. Do malowania znaków używamy farb wodoodpornych. Zalecamy farby akrylowe, które szybko schną, a plamy oraz użyte pędzle można łatwo umyć.
Znak malowany musi być wykonany w sposób estetyczny, powinien być namalowany przy wykorzystaniu szablonu.
Standardowa wielkość znaku w tym przypadku to 15 x 15 cm lub 20 x 20 cm.
Przy prowadzeniu prac znakarskich, zalecamy zespół dwuosobowy: jedna osoba maluje, druga trzyma szablon. Możliwa jest także praca jednej osoby, wówczas szablon można przyczepić za pomocą pinezek lub taśmy malarskiej.
Namalowany znak powinien posiadać równie brzegi. Postrzępienia boków, które mogą się pojawić podczas malowania na nierównej powierzchni powinny zostać uzupełnione domalowaniem przy pomocy małego pędzelka.
Znaki malowane powinny być kładzione na wygładzonym podłożu. Może przydać się ośnik do wyrównania martwej warstwy kory na drzewach, które posiadają korę porowatą (np. dąb, sosna, wierzba). Najlepsze do malowania są drzewa o gładkiej korze, np. buk, młoda lipa, jodła itp.
Do oczyszczenia powierzchni bezpośrednio przed malowaniem stosujemy szczotkę drucianą. Zalecamy posiadanie pędzli większych i mniejszych – tak, by łatwiej można było wykonać estetyczny znak.
Bardzo ważna uwaga!!!
Nie można używać ośnika na drzewach o korze gładkiej (np. buk, grab).
Nie można również dopuścić do ścięcia zbyt dużej ilości kory i tym samym do uszkodzenia drzewa!
2) Naklejki: stosowane są głównie w miejscowościach, na elementach metalowych oraz gładkim betonie. Możliwe jest umieszczanie naklejek na słupkach znaków drogowych, słupach sygnalizacji świetlnej, barierach mostów itp. Podłoże, do którego kleimy naklejkę musi być gładkie. Przed montażem naklejki powierzchnię, na której naklejamy, należy odtłuścić.
Zazwyczaj stosowane są naklejki o formacie 10 x 10 cm (naklejki strzałek: 5 x 10 cm).
3) Tabliczki: z tworzywa sztucznego, blachy lub płyty dibond. Montowane są w sposób trwały przy pomocy wkrętów, śrub lub kleju.
Tabliczki powinny nie posiadać ostrych krawędzi. Przy montażu tabliczek należy zwracać szczególną uwagę, czy ich krawędzie nie stanowią zagrożenia; jej ostra czy wyeksponowana krawędź może być przyczyną poważnego wypadku. Należy także pamiętać o rowerzystach, by zabezpieczyć ich przed możliwością uderzenia w zamontowaną tabliczkę.
5. ZASADY ZNAKOWANIA
1. Znak musi być dobrze widoczny z daleka i powinien jednoznacznie wskazywać którędy kierunek wędrówki, by zapewnić komfort osobie pielgrzymującej.
2. Kolejne znaki umieszczamy optymalnie w odległości 200-250 metrów od siebie. W terenie, który tego wymaga (np. gęsta zabudowa, liczne zmiany kierunku) znakowanie musi być częstsze.
3. Umieszczenie znaku wymaga zgody właściciela posesji, na której ma być umieszczony. W przypadku terenów leśnych czy infrastruktury miejskiej wydawane zgody obejmują zazwyczaj cały trasę przebiegu szlaku i nie są konieczne osobne zgody na każde z drzew czy każdy ze znaków drogowych.
4. Znak umieszcza się w sposób prostopadły do drogi – tak, by był widoczny z daleka, a nie tylko w chwili przechodzenia obok niego. Unikamy znakowania równoległego do drogi.
5. W przypadku malowania farbą mogą powstawać zacieki. By ich uniknąć, należy stosowac metodę tzw. suchego pędzla: na końcówkę pędzla nabieramy niewielką ilość farby i powierzchnię pokrywamy nie pociągnięciami, a lekkimi uderzeniami o malowaną powierzchnię. Powstałe zacieki należy natychmiast usunąć.
6. Należy unikać malowania farbą na jezdni: znak się szybko ściera i jest słabo widoczny. Możliwe jest natomiat wykorzystanie do tego krawężników.
7. Przy znakowaniu należy usunąć (przy pomocy sekatora lub małej siekiery) krzewy i gałęzie, które zasłaniają lub mogą wkrótce zasłonić wykonywany znak
8. Unikać należy umieszczania znaków na obiektach, które mogą być usunięte w niedalekiej przyszłości, np. na uschniętych drzewach czy budynkach przeznaczonych do rozbiórki.
9. W przypadku skrętu szlaku znak ze strzałką umieszcza się przed skrzyżowaniem. Natomiast za skrzyżowaniem umieszcza się znak potwierdzający kierunek.
10. W przypadku skrzyżowań, które szlak przekracza na wprost, znak musi znajdować się bezpośrednio za skrzyżowaniem, potwierdzając kierunek.
11. Nie wolno znakować na: drzewach, które rosną w rowach, na drzewach będących pomnikami przyrody i innych cennych obiektach, które mogłyby w ten sposób ulec uszkodzeniu lub zniszczeniu
12. W przypadku likwidacji szlaku, wszystkie znaki na niego wprowadzające muszą zostać zamalowane farbą ciemnoszarą. Naklejki i tabliczki należy usunąć
Zapraszamy do obejrzenia krótkiego kursu znakowania szlaku, który przygotowała Alicja Pospieszała (Lubuska Droga św. Jakuba).
6. KONSERWACJA SZLAKU
1. Rekomendujemy coroczne, wiosenne przeglądy szlaku i ich bieżącą konserwację poprzez uzupełnienie oznakowania, usuwanie gałęzi zasłaniających znaki, oczyszczenie lub umycie tablic, drogowskazów i znaków.
2. Organizacje sprawujące opiekę nad poszczególnymi odcinkami Drogi św. Jakuba, będą starać się pozyskiwać środki np. od administracji państwowej / samorządów, na gruntowne odnawianie szlaku
Instrukcja znakowania Dróg św. Jakuba w Polsce
Opiekunowie Drogi św. Jakuba często zadają pytania o materiały i dodatkowe elementy, które są stosowane do utrzymania infrastruktury szlaku. Chcielibyśmy tu odpowiedzieć na te pytania. W przypadku dalszych pytań i wątpliwości prosimy o kontakt: znakowanie@camino.net.pl.
Oznakowanie podstawowe (rekomendowane):
- Naklejki
- Znaki malowane:
- szablon malarski – dzięki niemu malowany znak jest czytelny i estetyczny,
- pędzle – gruby do malowania większych powierzchni i cieńszy do korygowania ubytków,
- farby – polecamy farby akrylowe: niebieska (tło) i żółta (muszla), a na Drodze Wielkopolskiej, Dolnośląskiej i Beskidzkiej także biała (muszla) i czerwona (krzyż św. Jakuba). Powszechnie stosowane przed wielu laty farby olejne, pod wpływem warunków atmosferycznych, mogą z czasem pękać.
Elementy dodatkowe:
- drogowskazy dystansowe,
- kierunkowskazy z tworzywa sztucznego lub blachy,
- słupki betonowe,
- tablice informacyjne.
www.camino.net.pl
NAKLEJKI
Posiadamy naklejki do znakowania o wymiarach 10 x 10 cm w wersji promienistej oraz przeznaczone dla Drogi Wielkopolskiej i Dolnośląskiej, dla Drogi na Via Regia, a także Drogi Lubelskiej. Jeśli jesteś zainteresowany i otrzymaniem w celu uzupełnienia oznakowania szlaku, napisz: znakowanie@camino.net.pl.
Jeżeli chcesz samemu zlecić wykonanie naklejek, możemy podzielić się naszymi doświadczeniami w zakresie współpracy z różnymi drukarniami, napisz na powyższy adres e-mail.
DROGOWSKAZY
Jeżeli jesteś zainteresowany dołączeniem do większego zamówienia drogowskazów (wówczas wydatnie spadają koszty pojedynczego drogowskazu i zapewnione jest zesdandaryzowanie oznakowania) napisz do nas wskazując dokładną lokalizację drogowskazu oraz jego kierunek (lewo lub prawo): znakowanie@camino.net.pl.
Jeżeli chcesz samemu zlecić wykonanie drogowskazów, możemy podzielić się naszymi doświadczeniami w zakresie współpracy z różnymi, wykonującymi je, pracowniami reklamowymi, napisz na powyższy adres e-mail.
Farby akrylowe – zdjęcie poglądowe
Znakowanie Drogi św. Jakuba
Do malowania znaków używamy farb wodoodpornych. Zalecamy farby akrylowe, które szybko schną, a plamy oraz użyte pędzle można łatwo umyć.
Nie zalecamy stosowania farb olejnych, długo schną, łuszczą się pod wpływem warunków atmosferycznych.
Znakowanie Drogi św. Jakuba
Malowanie pędzlem odbywa się na zasadzie wielokrotnego “uderzania” nim o malowaną powierzchnię, tak aby ścięta na płasko część pędzla była za każdym razem w kontakcie z powierzchnią – jest to tzw. tapowanie).
Znakowanie Drogi św. Jakuba
Znak malowany musi być wykonany w sposób estetyczny, powinien być namalowany przy wykorzystaniu szablonu.
Przykłady szablonów do znakowania Drogi św. Jakuba, przygotowane przez Fabrykę Fantazji (http://www.fabrykafantazji.pl)
Znakowanie Drogi św. Jakuba
Naklejki są stosowane są głównie w miejscowościach, na elementach metalowych oraz gładkim betonie. Możliwe jest umieszczanie naklejek na słupkach znaków drogowych, słupach sygnalizacji świetlnej, barierach mostów itp.
Podłoże, do którego kleimy naklejkę musi być gładkie. Przed montażem naklejki, powierzchnię na której naklejamy, należy odtłuścić.
UWAGA. naklejka strzałki i muszelki powinna się stykać, aby tworzyły całość
Znakowanie Drogi św. Jakuba
Zachęcamy do stosowania wzoru drogowskazu, który już upowszechnił się na Drodze św. Jakuba w Polsce. Długość drogowskazu z grotem 45 cm, wysokość 18 cm, długość grotu 11 cm. Materiał: nie łamiące się tworzywo sztuczne, zazwyczaj dibond.
Elementy drogowskazu (panel boczny, niebieski):
- nazwa Drogi św. Jakuba (np. Droga św. Jakuba Via Regia),
- znak muszli stosowany na tej Drodze,
- adres strony internetowej gospodarza etapu Drogi św. Jakuba,
- adres strony www.camino.net.pl, jako strona zawierająca informacje o wszystkich Drogach św. Jakuba w Polsce.
Elementy drogowskazu (panel środkowy)
- najbliższa (z podaniem liczby kilometrów),
- miejscowość końca danego etapu (z podaniem liczby kilometrów),
- miejscowość końca danej Drogi św. Jakuba lub ważna miejscowość na tym szlaku (z podaniem liczby kilometrów),
- Santiago de Compostela (z podaniem liczby kilometrów).
Znakowanie Drogi św. Jakuba
W warunkach polskich stosowane są zazwyczaj betonowe słupki oznaczające Drogę św. Jakuba. Przeznaczone one są głównie do oznakowania w miejscach, gdzie trudno umieścić inny rodzaj znaków.
Ich wykonanie i montaż niesie ze sobą dość duże koszty, ale dodają one sporo uroku dla Szlaku św. Jakuba, nawiązując do Camino w Hiszpanii.
Przykładowe wymiary słupka: wysokość ponad teren: 100 cm (ok. 60 pod ziemią), szerokość 30 x 20 cm.
Muszla i strzałka wewnątrz słupka: ceramiczna lub betonowa.
Słupek wykonany z betonu można dodatkowo pokryć specjalną farbą impregnującą. Informacji udzieli firma betoniarska.
Z uwagi na znaczną wagę słupka i kosztowny transport najlepiej jest wykonać je lokalnie.
Znakowanie Drogi św. Jakuba
Obecnie stosowane są różne wzory tablic, poniżej zamieszczamy przykłady.
Tablica duża. Wzór tablicy stosowanej przez Stowarzyszenie „Przyjaciele Dróg św. Jakuba w Polsce”, na większości Dróg św. Jakuba w Polsce.
Prawa autorskie do projektu tej tablicy posiada Anna Czekaj (annczekaj@gmail.com)
Tablica mała. Wzór tablicy stosowanej na Lubuskiej Drodze św. Jakuba
Prawa autorskie do projektu tej tablicy posiada: Paweł Bugaj (pa.gaj@interia.pl)
Przy projektowaniu tablic zwracamy się z prośbą o umieszczanie na nich kodu QR, który po kliknięciu przekieruje do opisu danego etapu, umieszczonego na stronie www.camino.net.pl. Przykład znajduje się poniżej.
Kliknięcie tego kodu QR, przekieruje do Etapu nr 27 Toszek – Góra św. Drogi św. Jakuba Via Regia.
Znakowanie Drogi św. Jakuba
Na Drodze św. Jakuba w Polsce stosowane są także inne dodatkowe elementy oznakowania: drewniane, ceramiczne czy kamienne. Prosimy o informację o nich pisząc na adres: web@camino.net.pl . Chętnie zamieścimy je na naszej stronie jako inspirację dla innych opiekunów szlaku.
Skrzynka na pieczątkę Camino. Przykład na zdjęciu obok pochodzi z Lubinia (Opactwo Benedyktynów)
Prawa autorskie do projektu: Magdaleną Dokurno (opiekun@camino.net.pl)
Wkopywany słupek na Drodze św. Jakuba ze znakiem muszli
Prawa autorskie: Comes Sokołowscy s.j. (www.comes.pl),
Specyfikacja techniczna znajduje się tutaj.
Stowarzyszenie Ultreia z Czech, proponuje sadzenie żółtych tulipanów w kształcie strzałek na Drodze św. Jakuba.